Na początek zdefiniujmy pojęcie “dziedziczenia”. Niby prosta sprawa, chyba każdy pamięta słowa Simby z Króla Lwa – “I to wszystko będzie moje?”. Dziedziczenie jest procesem wejścia spadkobiercy (lub kilku) w sytuację prawną spadkodawcy, która obejmuje zarówno prawa jak i obowiązki majątkowe. W ustawodawstwie wyróżniamy dwa rodzaje dziedziczenia, mianowicie dziedziczenie ustawowe i dziedziczenie testamentowe.
Czy powinno się spisać testament?
Zaczniemy od dziedziczenia testamentowego, gdyż jest ono mniej skomplikowane i zaczyna być coraz bardziej “popularne”. Podstawowe przepisy o testamencie znajdziemy w Kodeksie Cywilnym, w Tytule III – Rozrządzenia na wypadek śmierci, Dział I. Testament. Teraz prześledzimy pokrótce zapisy w/w części Kodeksu Cywilnego.
Testament nabiera ważności dopiero w momencie śmierci spadkodawcy – a nie w chwili spisania. Jest nadrzędnym źródłem informacji jak zarządzać majątkiem zmarłego. Może dotyczyć tylko jednego spadkodawcy, więc wykluczone jest sporządzenie jednego testamentu dla np. małżeństwa.
Jak napisać testament?
Ustawodawca dopuszcza kilka form sporządzenia testamentu, co do zasady testament sporządzany jest na piśmie i w takiej formie jest ważny, jednak możliwe są sytuacje kiedy ostatnia wola zmarłego może zostać przekazana ustnie. Ale po kolei. Kodeks Cywilny wyróżnia dwie podstawowe formy testamentu, czyli testament zwykły i testament szczególny.
Wśród testamentów zwykłych wyróżniamy:
- Testament holograficzny – czyli dokument sporządzony pismem ręcznym, zawierający podpis spadkodawcy oraz datę sporządzenia; w teorii data nie jest wymagana ale zalecamy umieścić ją w testamencie.
- Testament notarialny – jak nazwa wskazuje sporządzony w formie aktu notarialnego.
- Testament alograficzny (inaczej testament urzędowy) – spadkodawca przekazuje ustnie swoją ostatnią wolę wobec włodarza miasta, gminy lub województwa, wymagana jest w trakcie obecność dwóch świadków, na tej podstawie sporządzany jest pisemny protokół gdzie podpisy składają osoby obecne w zdarzeniu.
Wyjątkowe sytuacje a sporządzanie testamentu
Do testamentów szczególnych zaliczamy
- Testament sporządzony i stwierdzony ustnie – dopuszczalny w nagłych sytuacjach np. obawy rychłej śmierci spadkodawcy, oświadczenie woli może zostać sporządzone ustnie w obecności min. 3 świadków, świadkowie mają rok na spisanie (i podpisanie) oświadczenia spadkodawcy; wyjątkowo dopuszcza się możliwość zatwierdzenia testamenty przez 2 świadków.
- Testament podróżny – ostatnia wola przekazywana jest dowódcy statku (lub jego zastępcy) w obecności dwóch świadków, po sporządzeniu pisemnego dokumentu i odczytaniu go spadkodawcy, testament jest podpisywany przez obecnych; taką formą dopuszcza się podczas podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym.
- Testament wojskowy – regulowany rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z 1965 r., sytuacjami dopuszczającymi możliwość zastosowania tej formy są: mobilizacja wojskowa, wojna lub przebywanie w niewoli.
W przypadku testamentów szczególnych bardzo istotny jest zapis z Art. 955. Ustalone jest, że moc testamentu szczególnego upływa po 6 miesiącach od ustania okoliczności jakie uzasadniały jego sporządzenie. Dla przykładu jeżeli osoba przebywająca w niewoli sporządziła testament wojskowy to jego moc upływa po pół roku od odzyskania wolności. Oczywiście czas ten ulega zawieszeniu, jeżeli spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego. Kontynuując wcześniejszy przykład – osoba odzyskuje wolność, ale jej stan psychiczny uniemożliwia podejmowanie czynności prawnych.
Kiedy testament jest nieważny?
Wiemy już jakie są formy sporządzenia testamentu więc przejdźmy teraz do kwestii o którą często pytacie – czyli kiedy testament można uznać za nieważny. Kodeks Cywilny przewiduje 3 takie sytuacje – zawarte są w Art. 945 Wady testamentu.
- Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
Na powołanie nieważności testamentu mamy określony w ustawie czas. Jest to 10 lat od otwarcia spadku lub 3 lata od momentu, kiedy dowiedzieliśmy się o przyczynie nieważności.
Czy można odwołać testament?
Postawmy się w sytuacji spadkodawcy – sporządziliśmy testament, podzieliliśmy cały swój majątek wśród bliskich. Za jakiś czas okazuje się, że źle wybraliśmy spadkobierców. Brat ma romans z naszą żoną, dzieci wszystko przechulają na imprezy a przyjaciele nie mają dla nas czasu. Czy możemy zmienić testament? Jak najbardziej! W każdym momencie (oczywiście za życia i będąc w pełni sił intelektualnych) możemy odwołać cały testament lub jego poszczególne postanowienia (Art. 943). Najprostszą drogą jest zniszczenie dotychczasowego testamentu i sporządzenie nowego – wcześniej zalecaliśmy wpisywanie dat w dokumentach – teraz już wiecie czemu. W nowym testamencie możemy ując informację o odwołaniu wcześniejszego dokumentu, jeżeli tego nie zrobimy to ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego.
Zapraszamy do części drugiej – tam znajdziecie opis dziedziczenia ustawowego (czyli sytuacji kiedy nie ma sporządzonego testamentu). Pamiętajcie, szykujemy kolejne części.
Podobne tematy
- Jak stworzyć najprostszy testament krok po kroku: praktyczny przewodnik
- Czym jest i do czego służy testament?
- Akt notarialny czy testament – jakie są różnice i kiedy lepiej wybrać który
Ograniczenie odpowiedzialności
Wszystkie treści zamieszczone na tej stronie mają charakter informacyjny i edukacyjny. Materiały zamieszczone na stronie doradztworozwodowe.pl nie stanowią opinii prawnej, porady prawnej ani wykładni prawnej. Autor serwisu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne nieścisłości, błędy, pomyłki lub brak aktualności w opublikowanych treściach. Materiały zamieszczone na tej stronie użytkownik końcowy wykorzystuje na własną odpowiedzialność i tylko dla własnych potrzeb.